NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
عَلِيُّ بْنُ
سَهْلٍ
الرَّمْلِيُّ
حَدَّثَنَا
حَجَّاجٌ
عَنْ ابْنِ
جُرَيْجٍ
قَالَ
أُخْبِرْتُ
عَنْ حَبِيبِ بْنِ
أَبِي
ثَابِتٍ عَنْ
عَاصِمِ بْنِ
ضَمْرَةَ
عَنْ عَلِيٍّ
رَضِيَ
اللَّهُ
عَنْهُ قَالَ
قَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
لَا تَكْشِفْ
فَخِذَكَ
وَلَا
تَنْظُرْ
إِلَى فَخِذِ
حَيٍّ وَلَا
مَيِّتٍ قَالَ
أَبُو دَاوُد
هَذَا
الْحَدِيثُ
فِيهِ نَكَارَةٌ
Ali (r.a.)!dan rivayet
edildiğine göre; Resulullah (s.a.v.):
"Uyluğunu açma,
dirinin veya ölünün uyluğuna bakma" buyurmuştur
Ebû Dâvûd dedi ki: Bu hadiste münkerlik vardır.
İzah:
Ebû Davud cenaiz; İbn-i
Mace cemaiz; Tirmizi Edeb; Ahmed b. Hanbel 1.146.
İnsan vücudunda başkası
tarafından görülmemesi için gizlenmesi gereken yerlere "avret" veya
"avret mahalli" denir. Bu hadis-i şerifler, uyluğun da avret mahalli
olduğunu ifade etmektedir. Avret, "avret-ilgaliza" ve "avret-i
hafife" olmak üzere iki kışıma ayrılır.
Diz hakkındaki avret
hükmü, uyluk hakkındaki avret hükmünden daha hafiftir.Mehmet zihnî Nimet-i
İslâm 293.
Mevzumuzu teşkil eden
bu hadis-i şerifi Tirmizi iki ayrı senetle rivayet etmiş ve bunlardan birisi
hakkında "bu hadis basendir" tabirini, diğeri hakkında ise
"hasen-garib" tabirini kullanmış ve "Bu babda Ali ve Muhammed b.
Cahş (r.a)'dan da hadis rivayet edilmiştir. Abdullah b. Cahş'ın kendisi de,
oğlu da sahabidir" demiştir.
İmam Tinnizi'nin,
"Hz. Ali'den rivayet edilmiştir" dediği hadis, mevzumuzu teşkil eden
4015 numaralı hadis-i şeriftir.
Mühanımed b. Cahş'dan
rivayet edildiğini söylediğini hadis ise, "Resülullah (s.a.v) bir gün
Ma'mer'e uğramıştı, Ma'mer uylukları açık olarak oturuyordu. Bunun üzerine;
"Ey Ma'mer, uyluklarını ört. Çünkü uyluklar avrettir"
buyurdu.[Tirmizi, edeb; Ahmet! h. Hanbel 1,275 V 290, 479.] mealindeki hadis-i
şeriftir.
İmam Ahmed, buhadisi-i
şerifi Miisned'inde Hz. aişe'den şu manaya gefen. lafizlarla.rivayet etmiştir:
"Nebi (s.a.v) uyluğu açık olarak (evinde) oturuyordu. Derken Ebu Bekir
(r.a) giriş için izin istedi ve Hz.Nebi bu halinde iken onu kabul etti. Sonra
Ömer izin istedi, onu da bu haliyle kabul etti. Sonra Osman giriş müsadesi
isteyince, Resulullah (s.a;v)-elbisesinin eteğini aşağıya indirdi.[Müslim,
fedailü's sahabe; Ahmet b. Hanbel I. 71, VI 62, 155 . 288.]
Görülüyor ki, bu
hadis-i şeriflerden bir kısmında uylukların mutlak kapatılması gerektiğinden
bahsedilirken, bir kısmında da Hz. Nebi'in uylukları açık olarak evinde
oturduğu ve yine bu halde misafirlerini kabul ettiği ifade ediliyor.
Nitekim Buhari'nin
Enes'den rivayetinde de Hz. Nebi'in uyluğu görünecek şekilde izarını kaldırdığı
ifade edinilmektedir.[Buhârî Salât; Tirmizi edeb, Ahmed b. Hanbel.]
Bu farklı rivayetler
hakkında İmam Buhari şöyle diyor: "Enes'in rivayeti senet yönünden çok
güzeldir. Fakat diğer rivayetlerle gelen hadisler de takvaya daha uygundur.
Hadisleri bu şekilde anlamak surtiyle aradaki ihtilafı kaldırmak
mümkündür."[Buhari Salat]
İmam Kastelânî'nm
açıklamasına göre, tabiin ulemâsının büyük çoğunluğu ile Ebu Hanife, İmam
Malik'in en sahih olan görüşlerine göre uyluk avrettir. İmam Şafii ile İmam
Ebu Yusuf ve İmam Muhammed de bu görüştedir. Ancak İbn Ebî Zîb ile Dâvud ez-Zâhirî,
el-İstahâri, İbn Hazm uyluğun avret olmadığını savunmuşlardır.
İmam Kestâlanfnin
açıklamasına göre, İmam Şafii ile İmam Ebu Hanife arasınraki ihtilaf uyluğun
avret olup olmadığında değil, diz kapağının avret olup olmamasındadır.
AIiyyül-Kari'nin dediği
gibi göbeğin avret olmadığında bütün mezhep imamları ittifak etmişlerdir. Diz
kapağına gelince, İmam Ebû Hanîfe ile Şâfiilerden bazılarına göre avrettir.
İmam Şafîi ile İmam Mâlik ve Ab-med'e göre avret değildir.
Uyluğun avret olduğunu kabul
edenlere göre, Hz. Nebiin bazen uyluğu açık olarak oturması isteyerek
olmamıştır. Farkında olmadan eteğinin açılması neticesinde olmuştur. Nitekim
Hz. Enes'in diz kapağının Hz. Nebi'in uyluğuna değdiğini ifade eden hadis-i
şerif [Buharî salat; Müslim nikâh, Cihad; Nesâî nikâh] de buna delalet
etmekledir.[Es-Sehar nefiri, Bezlü'l - Mechud XVI 341.] Ancak bazıları Enes
hadisinin, uylukların avret-i hafife okluklarına delalet ettiğini, Hz. Nebi'in
bu sebeple Enes'in uyluğuna dokunmasına izin verdiğini
söylemişlerdir.[El-Azimabadî, Avnu'l - ma'bud, XI. 55.] Nitekim İbn Kayyim
el-Cevziyye de; uylukları açmanın yasaklandığını ifade eden hadislerin
uylukların avret olduğuna, onların açılabileceğini ifade eden hadislerin de
avret-i hafife olduklarına delalet ettiklerini söylemekle bu hadisler arasındaki
tearuzu kaldırmanın mümkün olduğunu ifade etmektedir.[El-Azimâbâdi, Avnu'l -
Ma'bud XI, 55.]
Musannif Ebû Dâvûd 4015
numaralı hadisi, senedinde Asım b. Dam-re bulunduğu için münkerlikle
nitelendirilmişse de 4012-4014 numaralı hadislerle destelenerek zayıflıktan
kurtulduğu için Sünen'ine almıştır.